PAPENDRECHT EN ZIJN OUDE SCHEEPSWERVEN
EN SCHEEPSBOUWERS |
DEEL 10
SCHEEPSWERF "DE DORDRECHTSCHE SLEEPHELLING" ("DE SLEEP")
VEERDAM-OOST TE PAPENDRECHT 1855-1900
(afb. 1 - Mededeling in de Dordrechtsche Courant van 29-2-1857
van de openstelling van DE DORDRECHTSCHE SLEEPHELLING aan de Veerdam te
Papendrecht gelegen tegenover Dordrecht op 27 februari 1857. De directie laat
weten dat men zich kon inschrijven voor de opsleping van schepen.)
Dit is een overzicht van gegevens die ik in de loop der
jaren bij elkaar heb verzameld uit diverse archieven, Burgerlijke standen, uit
dagbladen uit de 19e en begin 20e eeuw, en via internet. (zonder intensief
onderzoek in o.a. notariële archieven)
Aangevuld met waardevolle informatie van Erica uit Dordrecht.
Het is een opzet om voor een ieder die belangstelling heeft voor de scheepsbouw
in Papendrecht dit zelf kan aanvullen.
Historica/schrijfster H.W.G. van Blokland-Visser Papendrecht 24-03-2011.
Email: hwg.blokland-visser@ziggo.nl
SCHEEPSWERF "DE DORDRECHTSCHE SLEEPHELLING" TE PAPENDRECHT.
In beheer van FIRMA GIPS & COMP TE DORDRECHT namens de aandeelhouders.
Kantoor was gevestigd in Bosch B 37 te Papendrecht (naast de
burgermeesterswoning).
(afb. 2 - belasting op meubilair te Papendrecht 1864/1865.
op de lijst van woningen staat het kantoor van GIPS & CO op B37 Bosch v/d
Dordrechtsche Sleephelling te Papendrecht.)
Archief 150 /nr.645a t/m 645g ,,De Dordrechtsche Sleephelling,, /Stadsarchief
Dordrecht.
De Dordrechtsche Sleephelling werd opgericht in 1855 om deze te gebruiken als
reparatie werf voor de de zee zeilschepen van de reders uit Dordrecht.
CORNELIS GIPS PIETERZ
Scheepsbouwmeester, eigenaar v/d scheepswerf "De Merwede" aan de
Riedijk te Dordrecht
Ged: 28-6-1778 te Dordrecht /overl: 1843 te Dordrecht,
z.v. Pieter Gips (scheepsbouwer te Dordrecht) en Dingena van Limmen.
Hij trouwt in 1801 te Dordrecht met ADRIANA BOEST, geb: 1776 te Dordrecht d.v. Dirk Boest (scheepsbouwer te Dordrecht) en Judik
Versteeg.
Kinderen te Dordrecht:
1801 PIETER (scheepsbouwer te Dordrecht)
1803 DIRK BOEST (scheepsbouwer te Dordrecht)
1806 DINGEMAN (scheepsbouwer te Schiedam)
1816 REGORIUS (scheepsbouwer te Dordrecht)
In 1794 neemt Cornelis Gips de scheepswerf over van zijn vader Pieter Gips.
In 1822 erft hij de werf van zijn schoonvader Dirk Boest en koopt hij de werf
van Maarten de Vries.
In 1824 laat hij de Riedijkshaven uitbaggeren om grotere schepen, o.a.
kofschepen, barken en fregatten te gaan bouwen op zijn scheepswerf.
In 1825 bouwt hij zijn 1e zeeschip het kofschip "DE HOOP" van
217 ton voor reder Gerrit van Hoogstraten te Dordrecht.
In 1830 bouwt hij zijn 1e Oost Indie vaarder, het 3 mast fregat "DE
DORDTENAAR" 851 ton voor reder Adolph Blusse v Oud-Alblas .
Daarna werden er 54 grote zeezeilschepen barken en fregatten gebouwd op de
scheepswerf "DE MERWEDE" in opdracht van een reders
uit Dordrecht, Rotterdam en Amsterdam.
In 1843 waren er 135 man in dienst op de scheepswerf.
Zijn zoons DIRK BOEST GIPS en REGORIUS GIPS werkten mee op de werf in Dordrecht.
Zijn zoon DINGEMAN GIPS begint in 1835 een 2E scheepswerf Gips in Schiedam.
DE AANLEG VAN DE DORDRECHTSCHE SLEEPHELLING TE PAPENDRECHT 1855.
In 1855 vatten enkele reders uit Dordrecht en de scheepsbouwers Gips het plan op
om een reparatiewerf aan te leggen voor het onderhoud van de grote 3 mast
fregatten en barken.
Op de Werf van Gips aan de Riedijk was daar geen plaats meer voor en er werd
uitgekeken naar een andere lokatie o.a. naar de Veerdam in Papendrecht die toen
nog bezit was van de stad Dordrecht om daar een sleephelling aan te leggen en te
voorzien van een stoommachine voor het omhoogtrekken van de schepen en er tevens
een kantoor in te richten aan het Bosch B 37 te Papendrecht.
Er werd geschat dat er een kapitaal van f 100.000,- nodig was. Er werden
aandelen uitgegeven onder de naam van "DE DORDRECHTSCHE SLEEPHELLING".
(afb. 3 - melding in de Dordrechtsche
Courant van 9-8-1855 van een verzoek voor de huur van grond gelegen aan de oostkant van de Veerdam te Papendrecht voor de oprichting van een Sleephelling voor reparatie van zeeschepen, aan het Gemeentebestuur van Dordrecht (de Veerdam was in 1855 in bezit van Dordrecht)) |
(afb. 4 Melding in de Dordrechtsche
Courant van 6-9-1855. over de teostemming van de Gemeenteraad te
Dordrecht voor de aanleg van DE DORDRECHTSCHE SLEEPHELLING. Op de zitting van de Gemeenteraad van gisteren 5 September 1855 waren afwezig de raadsleden: P. Blusse van Zuidland, Dhr. Timmers, Dhr. Verhoeven, Roodenburg, A. Blussé. Herkozen raadsleden: J.B. 't Hooft, O.B. de Kat, mr. C.A. Vriesendorp. Nieuwe raadslid: J.S.HJ. Vriesendorp. Vervolgens aan de orde zijnde, de verhuring van een stuk grond (Veerdam oost) onder Papendrecht. Voor de aanleg van een sleephelling aan de scheepsbouwmeester C. Gips & zonen worden de beraadslagingen daarover geopend. De Heren Jantzon en van Dorsser brengen hun bezwaren in, tegen de plaats waar de genoemde inrichting (sleephelling) zal gevestigd worden. Raadslid J.B. 't Hooft (reder) tracht dit op te lossen. Na enige discussie daarover stelt de voorzitter de vraag voor: Zal genoemde plaats voor een sleephelling aan de genoemde scheepsbouwmeesters worden afgestaan? 14 raadsleden zijn voor / 1 raadslid (Jantzon) is tegen. Voorwaarde aanleg Sleephelling voor de goedkeuring van de Gemeenteraad. o.a. Ten doel hebben om voor de bezoekers der plaatselijke uitspanning (van v/d Kevie) te Papendrecht aan de Veerdam het uitzicht zoveel mogelijk onbelemmerd te houden. Burgemeester en Wethouders worden gemachtigd om toe te staan van de aanleg van de Sleephelling volgens genoemde voorwaarden na goedkeuring van Gedeputeerde Staten. Genoemd stuk grond (oost v/d Veerdam) is groot:| 2 bunderds /87 roeden en 49 ellen. verhuurd wordt aan C. Gips & zn voor f500 i.p.v. f 365 per maand voor de duur van 50 jaar in huur. |
VERZOEK AAN DE GEMEENTERAAD TE DORDRECHT
Op 9-8-1855 wordt een verzoek gericht aan de Gemeente Raad in Dordrecht door de
scheepsbouwmeesters C. Gips en zonen te Dordrecht voor de huur van grond aan de
oostkant van de Veerdam te Papendrecht (toen in eigendom van de stad Dordrecht)
voor de aanleg van een reparatiewerf door middel van een sleephelling.
Op 6-9-1855 wordt er in de gemeentraad van Dordrecht gestemd met 14 stemmen voor
en 4 stemmen tegen.
Het verzoek van de firma C Gips en zn voor de aanleg van een reparatiewerf aan
de Veerdam te Papendrecht werd goed gekeurd op voorwaarde dat er rekening
gehouden werd met de UITSPANNING v/d FAMILIE V/D KEVIE en het uitzicht op de
rivier de Merwede zo veel mogelijk onbelemmerd te houden.
HUUR VAN HET STUK GROND TE PAPENDRECHT
Het stuk grond dat werd verhuurd aan C.GIPS en ZONEN was 2 bunders, 87 roeden en
49 ellen groot.
Huur voor f 500,- per jaar.
Duur van de huur voor 50 jaar.
Voor de aanleg van een SLEEPHELLING gelegen onder de Uitspanning van v/d Kevie
voor de reparatie van Oost Indievaarders en andere schepen.
AANDELEN VOOR DE AANLEG VAN DE SLEEPHELLING
Op 10-11-1855 wordt de intekenlijst voor de aandelen gepresenteerd voor de aan
te leggen Sleephelling te Papendrecht.
Aandelen voor f 100.000,- ,verdeeld in 20 aandelen .
Spoedig waren de aandelen geplaatst.
Op de vergadering van de aandeelhouders werd een commissie gevormd.
Commissie van aandeelhouders:
FREDERIK CORNELIS DEKING DURA, Reder te Dordrecht.
JACOB V WAGENINGEN DIRKZ, Reder te Dordrech.
MR ADOLPH BLUSSEN, Reder te Dordrecht
De aan te leggen sleephelling zal onder beheer staan van FIRMA GIPS & COMP
Scheepsbouwers te Dordrecht.
AANLEG SLEEPHELLING
Op 19-4-1856 wordt de inrichting van de sleephelling gegund aan SPRUYT &
SCHRAM en zal in het najaar van 1856 zijn voltooid.
OPRICHTINGSAKTE wordt op 31-5-1856 getekend.
PLAATSING VAN DE STOOMKETEL
Op 30-12-1856 werd de stoomketel voor de Dordrechtsche Sleephelling geleverd.
Deze was vervaardigd in de fabriek van J.F. HOLLEBEKE te Molenbeek St Jean bij
Brussel.
OPENSTELLING op 28-2-1857 werd de Dordrechtsche Sleephelling opengesteld.
In 1857 het eerste jaar van de openstelling werden er 17 schepen (toen nog
allemaal van hout) op de sleephelling getrokken voor inspectie en reparatie.
Kantoor van de Dordrechtsche sleephelling was gevestigd in het Bosch B 37 te
Papendrecht. (naast het huis van de Burgemeester)
1902 opheffing van de sleephelling werd geregeld door Mr Pieter Blusse v Oud
Alblas uit Dordrecht.
(Na de opheffing vestigde zich op deze lokatie de Russische Houthandel)
DE CLIPPER "KOSMOPOLIET I" OP DE DORDRECHTSCHE SLEEPHELLING TE
PAPENDRECHT IN 1857
(afb. 5 - De Clipper KOSMOPOLIET I was een van de 1e schepen die op
de de Dordrechtsche Sleephelling werd gesleept voor inspectie van het schip.)
In 1852 ontwierp CHRISTIAAN GIPS D.B.zn (een kleinzoon van CORNELIS GIPS) in
opdracht van de reders BLUSSE VAN OUD-ALBLAS uit Dordrecht,
De 1e Nederlandse clipper "KOSMOPOLIET", een kleinere variant naar
voorbeeld van een grotere clipper uit Amerika, meegesmokkeld halfmodel van een
snelle Theeclipper clipper.
De clipper "Kosmopoliet" werd gebouwd op de werf "De
Merwede" van CORNELIS GIPS aan de Riedijk te Dordrecht.
In 1854 ging het schip te water en vertrok in april 1855 voor een 1e reis naar
Batavia. De clipper voer in een record tijd van ca. 80 dagen naar Batavia met
als eerste kapitein de bekende JACOB BOUTEN.
Na enkele reizen werd de clipper "KOSMOPOLIET" op de sleephelling te
Papendrecht getrokken voor inspectie om te zien hoe dit nieuwe type schip zich
had gehouden.
De Landsscheepsmeter kwam de Clipper inspecteren.
Volgens het CERTIFICAAT dat werd uitgegeven door de Landsscheepsmeter was er
over de gehele lengte van het schip
(76 Amsterdamse voet) er maar 61.2 Amsterdamse duimen zeeg was ontstaan.
OVERZICHT VAN HET ARCHIEF V/D "DORDRECHTSCHE SLEEPHELLING,, TE
PAPENDRECHT.
(Archief 150/ nr 645 a t/m g Stadsarchief Dordrecht)
645 a Oprichtingsakte 31 mei 1856
645 b Vergunning 1856 /Intrekking vergunning 1901
645 c Huurcontracten v/d buitengronden te Papendrecht 1856/1897
645 d Aandelen 1858
645 e Kasboek nr 2 1888-1902
645 f Kwitanties 1888-1902
645 g Stukken Liquidatie door Mr. P. Blusse v Oud Alblas 1901-1902
(c) Papendrecht H.W.G. van Blokland mei en september 2011.